بررسی امکان گروه‌بندی ایستگاه‌های تحقیقاتی گندم براساس تعداد روز تا ظهور سنبله ژنوتیپ‌های گندم نان

نویسندگان

1 موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر

2 مرکز بین‌المللی تحقیقات ذرت و گندم (CIMMYT)

چکیده

به منظور گروه‌بندی ایستگاههای تحقیقات گندم کشور، با استفاده از یک شاخص بیولوژیکی، تعداد 15 رقم گندم با تیپ رشد و درجه ورنالیزاسیون متفاوت در 18 ایستگاه تحقیقاتی گندم طی سه سال زراعی (85-1384، 86-85 13و 87-1386) در سه تاریخ کاشت (20 مهر، 10 آبان و 30 آبان) در قالب طرح کرتهای خرد شده با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار کشت گردید. عملکرد دانه و تاریخ ظهور سنبله بر ای تمامی تیمارها یادداشت و تعداد روز تا ظهور سنبله بعنوان یک معیار مناسب برای واکنش گیاه به شرایط اقلیمی محاسبه گردید. تجزیه واریانس مرکب سه ساله برای عملکرد دانه در تمام ایستگاههای مورد آزمایش انجام و مناسب‌ترین تاریخ کاشت هر منطقه و همچنین تیپ رشد مناسب برای مناطق مختلف تعیین گردید. در اکثر ایستگاهها به جز زرقان و اصفهان ، تاریخ کاشت اول بهتر از تاریخ کاشت دوم بود ویا اختلاف معنی‌داری با آن نداشت ولی تاریخ کاشت سوم درهیچ‌کدام ازگروه‌ها عملکرد دانه مناسبی نداشت. نتایج تجزیه خوشه‌ای بر اساس میانگین تعداد روز تا ظهور سنبله ژنوتیپ‌ها در تاریخ های کاشت مختلف، 18 ایستگاه مورد بررسی را در سه گروه کاملاً مجزا قرار داد: گروه اول: ورامین، نیشابور، مشهد، کرج، زرقان، خرم‌آباد واصفهان، گروه دوم: اردبیل، اراک، همدان، میاندوآب، کرمانشاه (اسلام‌آباد)، قزوین، زنجان، خوی، جلگه رخ و اقلید،گروه سوم: داراب . در گروه اول و سوم عمدتاً ارقام با تیپ رشد بهاره عملکرد بهتری نسبت به بقیه ارقام داشتند ولی در گروه دوم ارقام با تیپ رشد زمستانه و بینابین عملکرد بالاتری را نشان دادند. البته تغییرات مشاهده شده در رفتار ژنوتیپ‌های بینابین و بهاره در شرایط محیطی برخی از ایستگاه‌ها می‌تواند ناشی از تغییرات شرایط آب و هوایی این ایستگاه‌ها و یا دقیق نبودن اطلاعات موجود در خصوص نیاز ورنالیزاسیون آنها باشد که هر دو موضوع نیاز به بررسی و تحقیقات دقیق‌تری دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of Possibility of Grouping Wheat Research Stations of Iran Based on Days to Heading of Bread Wheat Genotypes

نویسندگان [English]

  • T. Najafi Mirak 1
  • M. R. Jalal Kamali 2
  • H. R. Sharifi
  • M. Esmaeilzadeh Moghaddam
  • M. Rahimi
  • M. Rezaie
  • M. Chaichi
  • T. Babaei
  • M. Nazeri
چکیده [English]

To classify the wheat breeding research stations of Iran, 15 lines/cultivars with different growth habits and vernalization requirements were grown in three sowing dates (12 Oct., 01 Nov. and 21 Nov.) in 18 research field stations in 2005-2008 cropping seasons. Experiments were carried out as split plot arrangements in randomized complete block design with three replications. Sowing dates were assigned to main plots and genotypes were randomized in sub-plots. Grain yield from all filed stations in three years were analyzed to determine the suitable sowing date for each location. Combined analysis of variance showed that the first date of sowing (Oct. 12) was suitable for most of the locations except Zarghan and Isfahan where the first and second dates of sowing were not significantly different. The third date of sowing was not suitable for any of test locations. Cluster analysis based on mean of the days to heading of genotypes in each date of sowing grouped 18 research stations into three groups:1) Varamin, Mashhad, Karaj, Zarghan, Isfahan, Khorramabad and Neishabour. 2) Ardebil, Arak, Hamadan, Miandoab, Kermanshah (Islamabad), Qazvin, Zanjan, Khoy, Jolgeh Rokh and Eqlid. 3) Darab. In the first and third groups spring wheat genotypes had higher grain yield, whereas in the second group winter and facultative wheat genotypes performed better.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bread wheat
  • Days to Heading
  • Grain yield
  • sowing date
  • Yield stability and Adaptation