اثر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد دانه، محتوی پروتئین دانه و کارایی زراعی مصرف نیتروژن در ژنوتیپ‌های گندم در دو شرایط بهینه و تنش گرمای پس از گرده‌افشانی

نویسندگان

چکیده

  به منظور مطالعه اثر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد دانه، درصد پروتئین دانه و کارایی زراعی مصرف نیتروژن ژنوتیپ‌های گندم در شرایط بهینه و تنش گرمای پس از گرده‌افشانی، این پژوهش در دو سال زراعی1386-1385 و 1387-1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز انجام شد. این پژوهش در دو آزمایش مستقل، هر یک به صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. آزمایش اول شامل کاشت ژنوتیپ‌ها در تاریخ کاشت توصیه شده یعنی اول آذر ماه بود و به منظور برخورد مراحل فنولوژیکی رشد بعد از گرده افشانی با تنش گرمای آخر فصل، تاریخ کاشت ژنوتیپ‌ها در آزمایش دیگر در اوائل بهمن ماه انجام شد. در هر آزمایش، سه سطح کود نیتروژن 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به عنوان کرت اصلی و شش ژنوتیپ گندم (چمران، استار، ویری‌ناک، کرخه، 8-83- D و 5-84- D ) در کرت‌های فرعی بررسی شدند. نتایج نشان دادند که در هر دو شرایط بهینه و تنش گرمای انتهای فصل، کاهش میزان نیتروژن باعث کاهش معنی‌دار عملکرد دانه شد. اثر این تیمار بر وزن هزار دانه معنی‌دار نبود. افزایش دما در مرحله پر شدن دانه، میانگین عملکرد دانه و وزن هزار دانه ژنوتیپ‌های گندم را به ترتیب 24 و 31 درصد کاهش داد. کاهش مقدار نیتروژن باعث افزایش کارایی زراعی مصرف نیتروژن شد. کارایی زراعی مصرف نیتروژن در تنش گرمای پایان فصل نسبت به شرایط بهینه 8/47 درصد کاهش یافت. محدوده درصد پروتئین دانه ژنوتیپ‌های گندم مورد مطالعه در شرایط بهینه، 4/12-11 درصد و در شرایط تنش گرمای آخر فصل، 8/13-6/12 درصد بود. افزایش مقدار نیتروژن و تنش گرمای پایان فصل باعث افزایش درصد پروتئین دانه شد. عملکرد پروتئین دانه در واحد سطح در شرایط تنش گرمای پایان فصل نسبت به شرایط بهینه 9 درصد کاهش یافت. عملکرد پایین دانه در شرایط تنش گرمای پس از گرده‌افشانی با افزایش درصد پروتئین دانه و کاهش عملکرد پروتئین دانه در واحد سطح همراه بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Different Nitrogen Levels on Grain Yield, Grain Protein Content and Agronomic Nitrogen Use Efficiency in Wheat Genotypes under Optimum and Post-anthesis Heat Stress Conditions

نویسندگان [English]

  • A. Ayenehband
  • Gh. Noormohammadi
  • A. Modhej
  • A. Naderi
  • Y. Emam
چکیده [English]

To study effects of different nitrogen levels on grain yield, grain protein content and agronomic nitrogen use efficiency in wheat genotypes under optimum and post-anthesis heat stress conditions, two separate field experiments were conducted in optimum and delayed sowing dates in Ahwaz, Iran in 2007 and 2008 crop cycles. The experimental site had a mild winter and dry and hot summer. Plants in delayed sowing date experienced heat stress during post-anthesis. Split-plot arrangement were corried out in a randomized complete block design with three replications in each experiment. The N application rates 50, 100, and 150 KgNha-1 assigned to the main-plots. Sub-plots consisted of six bread and durum wheat genotypes. Results indicated that in both optimum and post-anthesis heat stress conditions, grain yield (GY) decreased significantly as nitrogen level decreased. High temperature during grain filling period reduced the average of grain yield and TGW, 24% and 31%, respectively. Agronomic nitrogen use efficiency (ANUE) reduced as the N level decreased. In post-anthesis heat stress conditions reduction in ANUE was 47.8% as compared with optimum conditions. The average grain protein content (GPC) was between 11-12.6% under optimum and between 12.6-13.8% under post-anthesis heat stress conditions. Higher rates of N fertilizer and also post-anthesis heat stress led to higher GPC. Grain protein yield per unit area increased by 9% under heat stress conditions as compared to optimum conditions. Low GY was associated with high GPC and low protein yield under post-anthesis heat stress conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wheat
  • nitrogen
  • Post-anthesis heat stress
  • Agronomic nitrogen use efficiency and Protein content