اثر نظام‌های خاک‌ورزی و مدیریت بقایای برنج بر عملکرد دانه و اجزای آن در کلزا (Brassica napus L.) به عنوان کشت دوم در شالیزار

نویسندگان

1 موسسه تحقیقات برنج کشور

2 دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان

چکیده

به منظور بررسی اثر نظام‌های مختلف خاک‌ورزی و مدیریت بقایای برنج بر عملکرد دانه و اجزای آن و عملکرد روغن در کلزا (‌رقم هایولا 308‌) به عنوان کشت دوم در شالیزار، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال‌های زراعی 83-1382 و 84-1383 در اراضی شالیزاری ﻣﺆسسه تحقیقات برنج کشور در رشت به اجرا درآمد. عوامل آزمایشی شامل نظام‌های خاک‌ورزی در سه سطح: بدون خاک‌ورزی، خاک‌ورزی حداقل (یک بار روتیواتور در عمق 15-10 سانتی‌متری و خاک‌ورزی متداول (شخم با گاوآهن برگردان‌دار در عمق 30 سانتی‌متری + روتیواتور) و مدیریت بقایای برنج در دو سطح (خارج نمودن بقایا و باقی گذاشتن بقایا) بود. تراکم بوته، تعداد خورجین در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیکی، درصد روغن، عملکرد دانه و شاخص برداشت و عملکرد روغن و نسبت کربن به نیتروژن (C/N) اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که میان سطوح مختلف خاک‌ورزی از نظر صفات عملکرد دانه و روغن، عملکرد بیو لوژیک، شاخص برداشت، تراکم بوته و تعداد خورجین در گیاه، تفاوت معنی‌داری وجود داشت. علاوه بر این، اثر مدیریت بقایا و اثر متقابل نظام خاکورزی × مدیریت بقایا نیز بر هیچ یک از خصوصیات به جز تراکم بوته معنی‌دار نبود. کمترین میزان عملکرد دانه و روغن به تیمار بدون خاک‌ورزی و باقی گذاشتن بقایا اختصاص داشت. تیمار خاک ورزی مرسوم با میانگین عملکرد دانه 2225 کیلوگرم در هکتار و تیمار خاک‌ورزی حداقل با میانگین عملکرد دانه 2032 کیلوگرم در هکتار و اختلاف معنی‌داری با تیمار بدون خاک ورزی با میانگین عملکرد دانه 1455 کیلوگرم در هکتار داشتند. به طور کلی، با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق، به نظر می‌رسد که علیرغم بیشتر بودن عملکرد در نظام خاک‌ورزی متداول، استفاده از نظام خاک‌ورزی حداقل در هر دو حالت باقی گذاشتن و خارج نمودن بقایا به دلیل کاهش عملیات خاک ورزی به علت کاهش هزینه‌ها دارای برتری نسبی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Tillage System and Rice Residue Management on Grain Yield and Its Components of Rapeseed (Brassica napus L.) as Second Crop in Paddy Fields

نویسندگان [English]

  • M. Rabiee 1
  • M. R. Alizadeh 1
  • M. Rajabian 2
چکیده [English]

To evaluate the effects of tillage systems and rice residue management on yield components, grain and oil yields of rapeseed (Brassica napus L.) as second crop in paddy fields, a factorial experiment was conducted using randomized complete block design with three replications at Rice Research Institute of Iran (RRII), in 2003-2004 and 2004-2005 cropping seasons. The experimental factors were tillage systems at three levels no tillage, minimum tillage (one pass rotivator in depth of 10-15 cm) and conventional or complete tillage (moldboard plow in depth of 30 cm and rotivator) and rice residue management at two levels (R0: without residue and R1: with residue). Plant density, silique number per plant, grain number per silique, 1000-grain weight, biological yield, harvest index, oil percent, grain and oil yields and C:N ratio were measured. Results showed that there was a significant difference between tillage systems for grain and oil yields, biological yield, harvest index, plant density and silique number per plant. In addition, the effect of rice residue management and interaction of tillage system × residue management was not significant on any of the characteristics, except plant density. No tillage system with residue had the lowest grain and oil yields. Minimum tillage system (2033 kg/ha) and conventional tillage (2255 kg/ha) showed no significant difference for grain yield, however, they were significantly different from no tillage system (1455kg/ha). Results also showed that despite the higher grain yield in conventional tillage system, minimum tillage system with and without residue had relative advantages due to reducing the costs of tillage operations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tillage system
  • Residue management
  • Yield components
  • Grain yield
  • Oil yields and Second crop