اثر تنش خشکی انتهایی بر عملکرد دانه و ا جزا آن در ژنوتیپ های گندم نان (.Triticum aestivum L) در شرایط گرم و خشک جنوب استان فارس

نویسندگان

چکیده

به منظور ارزیابی واکنش لاین های امید بخش گندم نان (.Triticum aestivum L) به قطع آبیاری در مراحل انتهایی، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب از سال زراعی 81-1380 به مدت دو سال اجرا گردید. کرت های اصلی شامل سه تیمار آبیاری: I1: آبیاری در پنج مرحله ساقه رفتن، آبستنی، گل دهی، شیری شدن و خمیری شدن دانه، I2: آبیاری در چهار مرحله ساقه رفتن، آبستنی، گل دهی و شیری شدن دانه، I3: آبیاری در سه مرحله ساقه رفتن، آبستنی و گل دهی و پنج ژنوتیپ گندم نان شامل چمران (شاهد منطقه) و لاین های امید بخش 78-11-S، S-75-20، S-79-10 وS-79-18 به عنوان کرت های فرعی در نظر گرقته شدند. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که اثرآبیاری، ژنوتیپ و اثر متقابل آنها برای کلیه صفات شامل: عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد سنبله بارور در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، بهره وری مصرف آب، شاخص برداشت و عملکرد زیست توده معنی دار بود. عملکرد دانه در تیمارهای I2 و I3 در مقایسه با آبیاری کامل به ترتیب 15.6 و 50.7 درصد کاهش یافت. علاوه بر این در تیمار I3 در مقایسه با I2 عملکرد دانه 41.6 درصد کاهش یافت. در تیمارهای I2 وI3 ، وزن دانه بیشتر از سایر اجزا عملکرد دانه کاهش یافت. از نظر بهره وری مصرف آب در تیمارهای آبیاری I1 و I2 تفاوت معنی داری وجود نداشت، ولی بطور معنی داری از تیمار I3 بیشتر بود. عملکرد دانه، وزن دانه، شاخص برداشت و بهره وری مصرف آب در لاین 78-11-S به طور معنی داری از سایر ارقام کمتر بود. رقم چمران و لاین های S-79-10 و S-79-18 در مقایسه با لاین های 78-11-S و S-75-20 به طور معنی داری تعداد دانه درسنبله بیشتری داشتند. تعداد سنبله بارور در واحد سطح لاین 78-11-S به طور معنی داری بیشتر از سایر لاین ها بود. بیشترین و کمترین عملکرد زیست توده به ترتیب مربوط به لاین های S-79-18 و 78-11-S بود. بر اساس نتایج این پژوهش با توجه به کاهش قابل ملاحظه عملکرد دانه و بهره وری مصرف آب در تیمار I3 در مقایسه با تیمارهای I1 و I2، این رژیم آبیاری به عنوان یک راهبرد موثر و قابل قبول در مدیریت آبیاری گندم در منطقه مناسب نیست و فاقد توجیه فنی و زراعی می باشد. همچنین لاین زودرس S-79-10 و رقم چمران در هر سه رژیم آبیاری عملکرد بیشتری داشتند و در شرایط بدون تنش و تنش خشکی انتهایی نسبت به سایر لاین ها برتر بودند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Terminal Drought Stress on Grain Yield and Its Components in Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Genotypes in Dry and Warm Conditions in South of Fars Province

نویسندگان [English]

  • M. Dastfal
  • V. Brati
  • F. Navabi
  • H. Haghighat Nia
چکیده [English]

 To evaluate response of different wheat (T. aestivum L.) genotypes to drought stress in terminal growth stages, a split-plot arrangements in a randomized complete block design with three replications was conducted in Darab Agricultural Research Station in 2001-2002 and 2002-2003 cropping seasons. Main plots included three irrigation regimes: I1: five times irrigation in: stem elongation, booting, flowering, milk and dough stages, I2: four times irrigation in stem elongation, booting, flowering and milk stages I3: three times irrigation in stem elongation, booting, and flowering stages and five bread wheat genotypes including: Chamran (local check), S-78-11, S-75-20, S-79-10 and S-79-18 were assigned to sub plots. Combined analysis of variance showed that effect of irrigation, genotype and irrigation × genotype on grain yield, grain weight, grain per spike, spike per m2, water productivity, harvest index and biological yield were significant. Among the grain yield components, grain weight was more affected by deficit irrigation. Water productivity in I1 and I2 irrigation regimes were similar, but significantly more than in I3. However, grain yield, grain weight, harvest index and water productivity in S-78-11 were significantly lower than other two genotypes. Chamran, S-79-10 and S-79-18 had significantly higher grain per spike than the other two genotypes. The highest spike per m2 was for S-78-11. S-79-18 and S-78-11 had the maximum and minimum biomass, respectively. Grain yield, grain weight, grain per spike, harvest index and water productivity of Chamran, S-79-10 and S-79-18 did not differ, and were higher in these genotypes. On the basis of the results of this research, since in I3 grain yield was severely reduced, it would not be considered as an efficient irrigation management strategy, while four times irrigation regime could be considered as a suitable irrigation strategy for saving of irrigation water. Chamran and S-79-10 had higher grain yield in all three irrigation regimes, and can be considered as suitable genotypes under both moisture stress and non-stress conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deficit Irrigation
  • Grain yield
  • Yield components
  • Harvest index and Water productivity